لاله بختیار محققی خستگی ناپذیر

لاله بختیار محققی خستگی ناپذیر، سالک الی الله

دکتر لاله(مهری) بختیار متولد ۱۳۱۷ محقق ایرانی آمریکایی، مولف و مترجم قرآن عظیم و فرهنگ لغات المعجم المفهرسو دهها تالیف و ترجمه ارزشمند دیگر در پی بیماری سرطان، ۲۷ام مهرماه ۱۳۹۹ چشم از جهان فرو بست.

آنچه در ادامه خواهید خواند به واقع بیان شرح بسیار اجمالی از زندگی لاله بختیار محققی خستگی ناپذیر به زبان خود اوستکه از زمان ۲۰۱۳ میلادی در آشنایی نگارنده با یکی از تالیفات ایشان بیان شده است.

تداوم این آشنایی منجر به دو دیدار مان در آمریکا و در ایران شد.

در سال ۲۰۱۶ برای گذراندن دوره ای از روانشناسی سنتی با عنوان انیاگرام صوفی( نه گانه ایرانی)در شیکاگو ایشان را ملاقات می کردمو دیدار بعدی به مناسبت معرفی مجدد ایشان به جامعه علمی و پژوهشگران در سال ۱۳۹۷ در تهران صورت گرفت .

لاله بختیار محققی خستگی ناپذیر هفتمین فرزنداولین نسل ایرانی آمریکایی، دکتر ابوالقاسم بختیار اولین پزشک ایرانی تحصیلکرده آمریکاو هلن جفریز بختیار پرستار آمریکایی، متولد تهران است.

دکتر ابوالقاسم بختیار فردی خدمتگزار و دوستدار وطن و پای بند به فرهنگ و آیین فتوت و جوانمردی بود که پدرش همواره در علاقمندی به فردوسی نام ابوالقاسم را بر او گذاشت.

ابوالقاسم بختیار همواره ابیاتی از شاهنامه را بر زبان داشت و در این راه همسرش، هلن نیز بی بهره نماند.

در نهایت به وصیت خود ایشان در نزدیکی طوس و آرامگاه فردوسی به خاک سپرده می شوند.

شرح حال پدر و مادر لاله بختیار

لاله بختیار در دو کتاب مجزا شرح حال زیبایی از زندگی ارزشمند پدر و مادرش را به رشته تحریر در می آورد.

این دو کتاب با عنوان هلن در طوس و ابوالقاسم در طوس است که در آمریکا به چاپ رسیدهو ترجمه فارسی آن بزودی توسط موسسه ماه ‌شید به چاپ می‌رسد.

اولین سفر لاله بختیار به آمریکا با توجه به شرایط سیاسی و نظامی سفارت آمریکا مبنی بر خطر آمریکائیها در ایران بود.

در این سفر هلن به همراه دو فرزند اولش که متولد آمریکا بوده و لاله شش ماهه به آمریکا در کنار خانواده اش بر می گرددو چهار فرزند دیگر در نزد ابوالقاسم بختیار می ماند. این دوری شش سال طول می کشد.

سال ۱۹۴۵هلن به همراه فرزندانش مجدد به ایران برمی گرددکه متاسفانه با مسئولیت سنگین دکتر ابوالقاسم بختیار در بیمارستان شرکت نفت که مانع خروج دکترها از کشور بودو موضوع تحصیلات فرزندان، هلن این بار با هفت فرزندش به آمریکا مراجعت می کندو با مشکلات متعددی که برای فرزندان دو تابعیتی وجود داشت، این دو از هم جدا می شوند.

لاله می گوید که هلن به منظور نظم و تربیت فرزندان، لاله و سایر فرزندان را راهی مدرسه کاتولیک می کندتا در نبود پدر خدشه ای بر ایشان وارد نشودو خود او بتواند برای تامین معاش خانواده با فعالیت در شغل مشاور املاک با آزادی بتواند به رفع کردن مشکلات بچه ها بپردازد.

دکتر ابوالقاسم همواره با فرزندان خود مکاتبه داشت.

لاله بختیار هشت ساله بودکه اولین واکنش های او به آداب مذهبی را در مدرسه ای کاتولیک نشان می دهد.

او در نوزده سالگی برای دیدن برادرش سیروس که در هاروارد مشغول تحصیل بود، راهی بوستن می شود.

جایی که مادر سید حسین نصر معمولا در پایان هفته ایرانیان را دور هم جمع می کرد.

در این مهمانی لاله بختیار با دکتر سید حسین نصر آشنا می شود.

دکتر نصر از لاله بختیار سوال می کند که مذهب تو چیست؟ و او می گوید نمی دانم!

نصر به لاله بختیار می گوید از آنجایی که شما پدر ایرانی دارید همه فکر می کنند که شما مسلمان هستید!و بختیار در پاسخ می گوید که من از اسلام هیچی نمی دانم! نصر با تاکید می گوید خب یاد بگیر.

دکتر لاله بختیار در شبی در بهمن ۱۳۹۷ در تهران، گفت: «از آن زمان تاکنون شصت سال می گذرد و من همچنان در مورد اسلام می خوانم».

لاله بختیار لیسانس تاریخ و فوق لیسانس فلسفه را می گیردو ۱۹۵۸ میلادی با نادر اردلان آرشیتکت ازدواج کرده و در ۱۹۶۴ به همراه دو دختر کوچک شان مانی و ایران برای زندگی به ایران برمی گردند.

او در این برگشت و زندگی در ایران که بیست و چهارسال طول می کشد،همراه دانشجویان خارجی زبان در دانشگاه تهران، همدوره با ویلیام چیتیک و همسرش ساچیکو مورنا به شرکت کردن در کلاس های دکتر نصر می پردازد.

او پس از گذراندن یکسال تحصیلی در دکتری ادبیات فارسی، طبق ضوابط دانشگاه با توجه بر اینکه او متولد ایران است، مانع ادامه تحصیل او شدند.

دکتر نصر ،لاله بختیار را به دکتر غلامرضا اعوانی معرفی می کند و با او به یادگیری متون فارسی می پردازد.

لاله بختیار درطول این زمان به یادگیری کامل زبان عربی پرداختهو به ترجمه کتاب هایی از دکتر شریعتی و شهید مطهری و همچنین سهروردی می پردازد.

آثار تالیفی لاله بختیار

اولین اثر تالیفی لاله بختیار همراه با نادر اردلان که نگاه زیباشناسی در معماری اسلامی داشت،منتهی به تالیف کتابی با عنوان حس وحدت نقش سنت در معماری ایرانی در ۱۹۷۳ به درخواست دانشگاه شیکاگو می شود.

پس از آن کتابی دیگر با عنوان اظهارات صوفیهدر باب جستجوی عرفانی در انتشارات تیمز لندن بریتانیا چاپ می کند.

دوره ای که به قول لاله بختیار با دیدن رویاهای معنوی در او سپری می شود.

او این رویاها را در دفترچه ای یادداشت می کرد و از دکتر نصر برای تعبیر آنها یاری می خواهد.

دکتر نصر در توضیح، این رویاها را نشان از تحول و تجربه یگانگی او می داندو از چیتیک می خواهد تا نمازهای پنجگانه را به لاله بیاموزد.

لاله بختیار در دومین بازگشت خود به ایران که مدت بیست و چهار سال از عمر خودش را در ایران سپری کرده بود،۱۵سال آن در رژیم پهلوی و ۹ سال بعد از انقلاب را شامل می شد.

او در این مدت علاوه بر نقش یک محقق و مترجم عهده دار مسئولیت های یک همسر، مادر و مراقبت از مادرش هلن را نیز بر عهده دارد.

بیماری هلن در اواخر عمرش در مواجه با بیماری آسم ناشی از خدمات بهداشتی او در روستاها بوجود آمده بود.

لاله بختیار در کنار این فعالیتها به ایجاد بنیاد همدمی همت می کند.

همچنین در این سالها، علاوه بر بنیاد همدمی که بعدهانام بنیاد اباذر و ابجد به خود گرفت،اقدام به انتشار نشریه ای با عنوان محجوبه کرد.دکتر بختیار در طول سالهای ۱۹۷۱ و ۱۹۷۳ پدر و مادرش را از دست دادهو ۱۹۷۷میلادی بعد از جدایی همسرش با وجود فرزندان به فعالیت های خود ادامه می دهد.

با رفتن دختران لاله بختیار، مانی و ایران و بعد از دیپلم گرفتن پسرش، کریم بار دیگر او به آمریکا بر می گردد.

دکتر بختیار در این برگشت به توصیه برادر روانپزشک، موفق به ادامه تحصیل در رشته روانشناسی مشاوره و دکتری روانشناسی تربیتی البوکرکی نیومکزیکو می شود.

او در ۵۵ سالگی رساله دکتری خود را در تحقیق بر ریشه های رویکردی در مشاوره با عنوان انیاگرام پیش می برد که به نقل از استاد راهنمای خود شنیده بود،ریشه های عمیق این دانش در اخلاق و عرفان و تصوف وجود دارد.

لاله بختیار که پیش از این مانوس به فلسفه و عرفان بوده به جستجوی ریشه های دانش انیاگرام در عرفان و شناخت حکمای اسلامی بر آن همت می کند.

او با گرفتن مدرک مشاوره از ایالت ایلیونز و مشاوره برای دختران و زنان مسلمانو همچنین به عنوان محقق در انتشارات قاضی به فعالیت های پژوهشی خود استمرار می بخشد.

انتشارات قاضی با قدمتی بیش از چهار دهه، موسسه فرهنگی و ناشر منابع فرهنگ و معارف اسلامی و مستقل از سیاست های آمریکا است.

انتشارات قاضی اقدام به چاپ مجموعه سه جلدی “خواست خداوند محقق می شود”، تالیف لاله بختیار می کندکه به واقع به بیان حکمت عملی در نزد حکمای مسلمان به ویژه حکیم خواجه نصیر الدین طوسی است.در مجموعه” خواست خداوند محقق می شود “با عنوان دیگر شفای اخلاق، به شرح و بسط در چارچوب شخصیت و موضوع فضایل و رذایل اخلاقی می پردازد.

مولف در این اثر به نقش اهمیت بینش توحیدی و شفای اخلاق در عمل و نماد آن نظر دارد که این نکته از منظر مدرسین انیاگرام کنار گذاشته شده است.

از این مجموعه سه جلدی دو جلد آن ترجمه فارسی و چاپ شده است.کار بسیار ارزشمند دیگر لاله بختیار در کنار سایر تالیفات و ترجمه و ویراستاریتهیه و تالیف مجموعه سی جلدی قرآن با رویکرد تفکر انتقادی،ویژه برای آموزش نوجوانان مسلمان آمریکا بر طبق مهارت های تفکر در آموزش دولتی بوده که منتشر شد.

در این مجموعه سی جلدی، یک جلد آن دستورالعمل مهارتهای مدرس برای تدریس و ۲۴ جلد به بیان آیات الهی در طول سالهای اول بعثت تا آخر عمر پیامبر(ص)و سایر مجلدها به شرحی از زندگی پیامبر اسلام و سایر انبیا الهی است.

همچنین ترجمه عربی به انگلیسی قرآن عظیم لاله بختیار با نگاهی متفاوت و روشن بینیبر فهم دقیق معانی متفاوت از واژه هایی چون ضرب و کفر در قرآن توجه دارد.

در این تلاش بختیار به تهیه و تنظیم و تالیف واژگان قرآنی المعجم المفهرس با حفظ آوای صحیح در آن می کند.

او علاوه بر توانمندی در فهم از ریشه کلمات عربی و ترجمه و مقایسه آیه به سایر آیات در ترجمه قرآن،تصویر روشنی از اسلام در پیش روی جهان غرب و اندیشمندان قرار دادتا نگاهی عادلانه به حقوق انسانی همه انسان ها و به ویژه بانوان مسلمان بشود.

اثر دیگر لاله بختیار، سرپرستی و ترجمه مجموعه پنج جلدی کتاب قانون ابن سینا در ۵۰۰۰ صفحه استکه در سفارش پدرش به پزشک شدن اقدام کرد. ترجمه قانون از متن اصلی عربی استو به شکل مدون و یکجا همراه با اضافاتی بر آن، به زبان انگلیسی توسط انتشارات قاضی به چاپ رسیده است.

مجموعه ای که به گفته بختیار شرح و بیانی روشن از تاریخ پزشکی در طب اروپا است!

دکتر بختیار پس از قانون علاوه بر فعالیت های همیشگی خود در نگاهیبین رشته ای در چارچوب روانشناسی سنتی و ایجاد دفتری بر آن،به تحقیق، همکاری در نشر، آموزش و سخنرانی هایی در دانشگاه ها می پرداخت.

او در تلاشی دوباره پس از نشر مجموعه خواست خداوند محقق می شود،این بار به جستجو و تحقیق در نماد انیاگرام می پردازد تا یتواند به تمایزی آشکاراز نه گانه ای که در فرهنگ ایران اسلامی در آیین فتوت صدها سال وجود داشته با انیاگرام آمریکایی بپردازد.

چرا که به نقل از دکتر سید حسین نصر در مقدمه جلد دوم کتاب این سنت جاری الهی استکه همواره برای زندگی انسان ها وجود داشته است.

حاصل تلاش مجدد، تالیف و نشر کتاب صوفی انیاگرام در سال ۲۰۱۳ شد. این کتاب نیز ترجمه و‌چاپ شده،آغازی برای تعامل نگارنده این سطور با مولف بود که او نیز چون بختیار بدنبالشناخت بر ریشه های دانش انیاگرام بود و موفق به دیدار لاله بختیار در سال۲۰۱۶ شیکاگو شد.

دسامبر ۲۰۱۶ دکتر بختیار در کمال تواضع و فروتنی مرا پذیرفت و با حوصله فراوان به آموزشم پرداختو در آخرین روزهای ۲۰۱۶میلادی در حین بدرقه ام به ایران گفت که آنچه می توانی از این دانش که به واقع بیان وجه الله است بگو!این آشنایی منجر به فعالیت مشترک ما(موسسه فرهنگی ماه شید خرد،نماینده ی او در ایران) و ایشان و موسسه قاضی شد.

پیش از این نیز بختیار به برنامه های آموزشی و تربیتی خود و با ارائه آن در سایتی با عنوان صوفی انیاگرام همت داشت.از این طریق او به تربیت تعداد زیادی دانشجو پرداخت.

موسسه ماه شید خرد با همکاری لاله بختیار به برگزاری سمینارها و جلساتیبا برخی کشورهای مسلمان به نشر دانش نه گانه در رویکرد روانشناسی سنتی کرد.سالها پس از ترجمه و نشر کتاب حس وحدت در ایران، اثر تالیفی دیگر بختیار، صوفی انیاگرام را با عنواننه گانه ایرانی، نشانی از حضور خداوند در بیان مفاهیم بنیادین از نماد انیاگرام، ترجمه به زبان فارسی و در ۱۳۹۷ رونمایی و منتشر شد.

عنوان نه گانه ایرانی در اهمیت به نقش بسیاری از حکمای مسلمان ایرانی آن و به ویژه حکیم خواجه نصیرالدین طوسیو به استناد منابعی از نوع آموزه های حکیمانه در ایران پیش از اسلام در توجه به فضایل اخلاقی بود.

نگارنده که همواره متوجه توانمندی های لاله بختیار از نزدیک شده بود، به عنوان مدیر مسئول ماه شید خردو نماینده بختیار در ایران به دعوت از ایشان در سال ۱۳۹۷ و برگزاری نشست ها و سخنرانی لاله بختیاردر مراکز علمی و دانشگاهی و برگزاری یادبودهایی برای اولین زوج تاثیرگذاردر فرهنگ ایران، ابوالقاسم بختیار و هلن جفریز می کند.

نگارنده علاوه بر تجربه قبلی خود در شیکاگو که شاهد پشتکار و تلاش خستگی ناپذیر او در برنامه ها بود،همچنان این تلاش را که همزمان در برگزاری و گفتگو و سخنرانی ها در ایران داشت،دغدغه دیگر او را برای تالیف دیگرش می دید که آخرین اثر او بود!

دکتر بختیار پس از برگزاری مراسم ها و مراجعت از ایران، به تکمیلو تالیف کتاب دو جلدی دیگری با عنوان روانشناسی خویش در قرآن می پردازد.

جلد اول آن بیان نگاه فلسفی صدرا و در جلد دومنگاه روانشناسی و علم نفس در آیات قرآن است.

او با انتشار این مجموعه، با فراغ بال به آخرین اثرش در فهمیاز جملات در کلام امیرالمومنین علی بن ابیطالب(ع) نسبت به جایگاه زنان می پردازدو با استناد به اینکه حضرت علی(ع) به عنوان کاتب و شارح و جوانمردی در آیین فتوت استو نسبت به حقوق زنان حق انصاف و عدالت را دارد. این کتاببا عنوان جستارهای قرآنی بر خطبه ها، گفتار و نامه علی بن ابیطالب توسط انتشارات قاضی درسال ۲۰۲۰ به چاپ می رسد.

دکتر لاله بختیار همچون پدر و مادرش با وجود همه دشواری های پیش رو اما به عنوان سالکی الی الله،محقق و استادی خستگی ناپذیر، مادری کوشا، همکاری فهیم، انسانی فروتن و وارستهو پای بند ارزش های اخلاقی در گفتار و رفتار و برخوردار از فضایل اخلاقی راه بر محور عدالت و انسانیت داشت.

او انسانی بی ادعا بود که فارغ از همه هیاهوهای انسان مدرن بر سنت الهی خویش راه خود می جستتا در نهایت به معبودش پیوست.

دکتر لاله بختیار در طی چند ماه در مواجه با بیماری سرطان جان به جان تسلیم مشیت الهی خویش شدو در میان فرزندان و نوه های خود در شیکاگو به خاک سپرده شد و این گونه جاودان ماند. روحش قرین رحمت الهی.

دکتر مهشید رضوی رضوانی